به گزارش خبرنگار نمایندگان ما، مالک شریعتی نیاسر سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در نشست علنی امروز (سه شنبه ۲۶ مهرماه) گزارش کمیسیون انرژی در مورد ناترازی تولید و مصرف گاز طبیعی در کشور را قرائت کرد.
متن کامل این گزارش به شرح زیر است:
«بخش اول: بیان مسأله
بر اساس گزارش اوپک تا پایان سال ۲۰۲۱ میلادی، ایران با حدود ۳۴ تریلیون متر مکعب در مجموع حدود ۱۶ درصد از ذخایر اثبات شده گاز طبیعی در جهان را در اختیار دارد؛ بر همین اساس از دهه ۷۰ هجری شمسی تا کنون این منبع غنی در بخشهای مختلف مورد بهره برداری قرار گرفته و پس از سه دهه تالش بی وقفه مسئولین وزارت نفت و شرکت ملی گاز ایران و با پشت سر گذاشتن تحریمهای همه جانبه صنعت نفت و گاز به عنوان اصلی ترین حامل نهایی انرژی در کشور مورد بهره برداری قرار می گیرد؛ به نحوی که در حال حاضر ۷۵ درصد از سبد انرژی کشور به گاز طبیعی اختصاص یافته است و این مسئله اهمیت راهبردی صنعت گاز را نشان میدهد.
همچنین با تلاش مضاعف و توسعه همه جانبه صنعت گاز، ضمن حفظ قدرالسهم کشور در برداشت از میدان مشترک پارس جنوبی، وابستگی کشور به سوخت مایع به میزان قابل توجهی کاهش یافته است؛ به گونه ای که گاز به عنوان یکی از محورهای اساسی در برنامه‌ریزی توسعه و پیشرفت کشور مورد توجه قرار گرفته است. از یک سو وجود منابع فراوان قابل استحصال گاز طبیعی و توسعه آن سبب شده تا در دو دهه گذشته عرضه گاز طبیعی به منظور تامین نیاز انرژی کشور به طور متوسط سالانه ۷ درصد افزایش یابد؛ اما در سوی مقابل برنامه‌ریزی مناسبی برای مهار رشد افسارگسیخته تقاضا و مصرف گاز طبیعی در بخشهای مختلف کشور صورت نگرفت.
علی رغم آنکه ایران رتبه سوم بزرگترین تولید کننده گاز طبیعی در جهان را دارد؛ اما با توجه به شروع افت فشار مخازن گازی میدان پارس جنوبی و ادامه روند افزایشی مصرف، چالش جدی برای تامین گاز طبیعی در آینده بسیار نزدیک وجود خواهد داشت. این موضوع در سالهای اخیر به خصوص در فصول سرد سال با افزایش تقاضای بخش خانگی برای گرمایش تشدید شده است؛ به نحوی که تنها در سال ۱۳۹۸ حدود ۱۲ میلیارد لیتر گازوئیل و نفت کوره با ارزش بیش از ۵ میلیارد دالر برای جبران کمبود گاز توسط نیروگاه ها سوزانده شده است. در سال جاری نیز علیرغم کاهش و بعضاً قطع گاز بخش های مختلف صنعت و در مواقعی کاهش صادرات و مصرف مقادیر بیشتر نفت کوره در مقایسه با گذشته، اعمال خاموشی در صنایع و بخش های خانگی و تجاری محتمل است. این آمار نشان می دهد در صورت بی‌توجهی و عدم برنامه‌ریزی و اقدام سریع، کشور با بحران جدی برای امنیت انرژی روبرو خواهد شد؛ به نحوی که واردات این حامل انرژی یا بازگشت به دهه ماقبل ۷۰ شمسی و خریدو توزیع وسایل گرمایشی نفتی و ذغالی بین مردم اجتناب ناپذیر خواهد بود.
بخش دوم: اهمیت نقش گاز طبیعی در سبد انرژی کشور
۱. تأمین سوخت مورد نیاز مصارف عمومی خانگی و تجاری (۹۸ درصد شهری و ۸۲ درصد روستایی)
۲. تأمین ۹۵ درصد خوراک شرکت های پتروشیمی
۳. تأمین سوخت اولیه کلیه نیروگاه های برق کشور
۴. وابستگی صنایع سنگین و سبک نظیر شرکت های فوالد، آلومینیوم و سیمان به سوخت گاز
۵. تأمین سوخت گاز ناوگان حمل و نقل عمومی و خصوصی
۶. صادرات گاز طبیعی به کشورهای همسایه
۷. تزریق به میادین نفت به منظور افزایش برداشت از میادین
۸. ذخیره سازی زیرزمینی گاز طبیعی برای برداشت در فصول سرد و در شرایط بحران تأمین گاز
بخش سوم: چالش‌ها
میدان مشترک گازی پارس جنوبی به عنوان بزرگترین میدان گازی جهان، تأمین کننده حدود ۷۰ درصد گاز مورد نیاز کشور است. افزایش بی رویه برداشت موجب افت فشار مخازن این میدان شده و چنانچه تصمیم فوری گرفته نشود، سالانه به اندازه یک فاز (معادل ۲۸ میلیون مترمکعب در روز) افت تولید روی خواهد داد. برای جلوگیری از وقوع چنین اتفاقی و صرفاً برای حفظ وضعیت تولید فعلی در مجموع به ۲۰ میلیارد دالر سرمایه‌گذاری برای اجرای طرحهای فشار افزایی مخازن پارس جنوبی نیاز است. با فرض وجود توان داخل در فشارافزایی، نحوه تأمین منابع مالی الزم برای آن در حال حاضر مشخص نیست.
ایران دارای ۲۲ میدان گازی با حجم تقریبی ۳۴ تریلیون متر مکعب است؛ اما تمام این ذخایراز نظر عملیاتی قابل استحصال نیست. به منظور درک صحیح از بیشینه توانایی کشور در استحصال گاز طبیعی می توان به سند تراز گاز طبیعی وزارت نفت که به تصویب شورای عالی انرژی نیز رسیده مراجعه کرد؛ آخرین پیش بینی وزارت نفت از تولید گاز طبیعی ایران حاکی از این است که تولید گاز طبیعی در کشور در بهترین حالت از ۹۵۰ میلیون متر مکعب کنونی به حدود ۱.۴ میلیارد متر مکعب در روز تا سال ۱۴۱۰ رسیده و پس از آن با روند کاهشی به ۱.۱ میلیارد متر مکعب در روز در سال ۱۴۲۰ خواهد رسید. پیش بینی میشود برای تحقق این سناریو تا سال ۱۴۲۰ به حدود ۶۰میلیارد دلار سرمایه‌گذاری شامل ۲۵ میلیارد دلار برای اجرای طرحهای نگهداری تولید (عمدتاً در میدان پارس جنوبی) و ۳۵ میلیارد دلار برای توسعه میادین جدید نیاز است.
در صورت عدم سرمایه گذاری مذکور در بخش تولید گاز و با ادامه روند کنونی، با استناد به گزارشهای رسمی شرکت ملی نفت ایران و بررسیهای فنی شرکت ملی گاز ایران در سال ۱۴۰۶ حداکثر گاز شیرین قابل تحویل به شبکه انتقال گاز کشور حدود ۹۶۶ میلیون متر مکعب در روز خواهد بود که در صورت عدم تثبیت تولید گاز به ویژه در فازهای میدان گازی پارس جنوبی و توسعه منابع جدید گازی، تولید گاز شیرین با روند کاهشی به حدود ۸۱۵ میلیون متر مکعب در روز در سال ۱۴۱۲خواهد رسید.
بر اساس گزارش شرکت نفت و گاز پارس از سال ۱۴۰۵ تا ۱۴۱۰، سالانه ۲۵ میلیون متر مکعب و از سال ۱۴۱۰ تا
۱۴۱۵ ساالنه ۵۶ میلیون متر مکعب تولید روزانه گاز کاهش خواهد یافت و این بدان معناست که در صورت عدم سرمایه گذاری در فشار افزایی، تولید گاز از میدان گازی پارس جنوبی به عنوان بزرگترین تولیدکننده گاز کشور از حدود ۶۸۰ میلیون مترمکعب تولید روزانه در سال ۱۴۰۱ به روزانه ۳۵۰ میلیون مترمکعب در افق ۱۴۱۰ خواهد رسید.
مطابق تعهدات شرکت ملی گاز ایران در افق ۱۴۱۰، میزان تقاضای گاز طبیعی در کشور بیش از ۱۳۵۰ میلیون متر مکعب در روز خواهد بود؛ این در حالی است که مقدار گاز شیرین قابل تحویل حدود ۹۵۰ میلیون مترمکعب در روز می باشد. به بیان دیگر اختلافی بالغ بر ۴۰۰ میلیون متر مکعب در تراز تولید و مصرف گاز طبیعی وجود خواهد داشت. لذا کشور با چالش جدی تامین گاز مشترکین و مصرف کنندگان بخش های خانگی، تجاری، صنایع، پتروشیمی‌ها، سیمان، فوالد، پالایشگاه‌ها، نیروگاه‌ها و صادرات مواجه خواهد بود.
بخش چهارم: بحران های محتمل ناشی از عدم تأمین گاز
۱. از دست رفتن تولید برق کشور حداقل به میزان ۷۰ درصد
۲. توقف فعالیت صنایع سنگین فوالد، آلومینیوم و سایر صنایع فلزی و نیز پتروشیمی‌ها
۳. توقف خدمات عمومی و شهری نظیر نانوایی‌ها و سایر مراکز خدمت‌رسانی به عموم
۴. اختلال در گرمایش مردم در مراکز شهری و روستایی به میزان حداقل ۹۵ درصد
۵. توقف تولید و خدمات در شبکه های تصفیه و توزیع آب، شبکه های پولی و بانکی، مخابراتی و ارتباطی،
خدمات درمانی و بیمارستانی به دلیل اختلال در تأمین برق
۶. توقف صادرات گاز و به دنبال آن ایجاد نارضایتی در روابط بین‌المللی به‌ویژه با همسایگان و کاهش قدرت دیپلماتیک
۷. اختلال در حمل و نقل وابسته به سوخت گاز
۸. ایجاد نارضایتی عمومی و بازتاب های امنیتی، سیاسی و اجتماعی
بخش پنجم: راهکارهای اجرایی و سیاستی رفع ناترازی تولید و مصرف گاز طبیعی در کشور
ذیلاً مهمترین راهکارهای مواجهه با چالش مذکور ارائه می‌شوند:
۱- تشکیل معاونت راهبردی انرژی رییس جمهور با وظایف ذیل:
- مدیریت یکپارچه مصرف انرژی کشور و کاهش «شدت انرژی» و «مدیریت مصرف انرژی» با استفاده از ابزار های مالی و فنی در بخش مدیریت و بهینه سازی مصرف انرژی و تدوین مقررات الزام آور در حوزه ساختمان و تمرکز بر اجرای دقیق آن با هدف استفاده از منابع قابل صرفه جویی در اینبخش حداقل به مقدار ۲۰۰ میلیون بشکه معادل نفت خام در سال با در نظر گرفتن متوسط رشد سالانه مصرف گاز (به میزان ۵.۹ درصد)، برق (۵ درصد) و نفت گاز (۷ درصد).
- تقویت ساختار شورای عالی انرژی با انتقال دبیرخانه شورا از سازمان برنامه و بودجه به این معاونت
- تعرفه گذاری یکپارچه حامل های انرژی و اجرای سیاستهای تشویقی در مورد مشترکین کم مصرف گاز و اخذ قیمت تمام شده گاز بها و جریمه مشترکین پرمصرف مخصوصا در فصول سرد سال و قطع گاز واحدهای مسکونی و ویلاهای خالی از سکنه.
- بهره‌گیری از ظرفیت رسانه‌های عمومی، شبکه‌های اجتماعی و سازمان‌های مردم‌نهاد برای فرهنگ‌سازی و تشویق مردم به مصرف بهینه انرژی.
- حمایت ویژه از شرکت های دانش بنیان و توسعه فناوریهای بهینه سازی مصرف انرژی.
- بازنگری طرح های انرژی رسانی به مناطق مختلف کشور مبتنی بر طرح های آمایش سرزمین
- متنوع ساختن منابع تامین برق و کاهش سهم گاز طبیعی در بخش تولید برق از طریق توسعه جایگزین های مناسب به ویژه انرژی های تجدیدپذیر حداقل به مقدار ۳۰ درصد افزایش نیاز سالانه کشور به برق، استفاده از زغال سنگ، نفت کوره و میعانات گازی در نیروگاه ها با رعایت ملاحظات زیست محیطی.
۲- اصلاح ساختار حکمرانی وزارت نفت به منظور تفکیک وظایف حاکمیتی و تنظیم گری از وظایف تصدی گری
۳- اصلاح رابطه مالی شرکت ملی نفت و گاز در زنجیره تولید، فراورش، انتقال، ذخیره سازی و توزیع گاز
۴- ایجاد صندوق سرمایه گذاری توسعه میادین نفت و گاز با اولویت حل ناترازی گاز کشور
۵- تاسیس صندوق بهینه سازی انرژی و محیط زیست به منظور اجرای طرح های بهینه سازی با اولویت مدیریت مصرف گاز
۶- توسعه ظرفیت ذخیره سازی زیر زمینی گاز طبیعی مشابه روند جهانی به میزان ۱۰ الی ۲۰ درصد مصرف سالانه برای پیک سایی در فصول سرد سال.
۷- افزایش متوسط بازده نیروگاه‌های حرارتی از ۳۸ درصد به حداقل ۵۰ درصد در کوتاه و میان‌مدت همزمان با از رده خارج کردن ۱۵ هزار مگاوات نیروگاه با بازده کمتر از ۲۵ درصد و تکمیل چرخه بخار ۸ هزار مگاوات نیروگاه گازی و ارتقای توربین‌های رده E نیروگاه های موجود به رده F و H به منظور
صرفه‌جویی سالانه ۱۱ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی.
۸- حل و فصل مناقشات گازی با کشور ترکمنستان و از سرگیری واردات گاز طبیعی از کشور مذکور حداقل به مقدار ۵۰ میلیون مترمکعب در روز برای تأمین نیاز شبکه شمال شرقی کشور.
۹- بهره‌گیری از شمارشگرهای(کنتورها) هوشمند جهت مشترکین عمده، خانگی و تجاری برای کنترل مصرف و نیز جلوگیری از دستکاری و سرقت گاز.
۱۰- طرحهای نگهداشت تولید، به‌کارگیری روش‌های متعارف، ابتکاری و نوین مثل استفاده از کمپرسورهای فشار افزا، شکاف هیدرولیکی، حفاری بین چاهی، تغییراندازه خطوط لوله و باز طراحی مسیر انتقال گاز، نصب ایستگاه های تقویت فشار سرچاهی در میدان گازی پارس جنوبی و همچنین توسعه میادین جدیدگازی.
۱۱- ایجاد واحد دیسپاچینگ مشترک برق، گاز و فرآورده‌های نفتی به منظور راهبری و مدیریت یکپارچه حامل‌های انرژی در کشور.
۱۲- تشکیل کمیته ملی کاهش گازهای گمشده و گازهای محاسبه نشده در شرکت ملی گاز ایران.»
سنگدوینی: ۲۰ میلیون خانوار در کشور از بخاری برای سیستم گرمایش استفاده می‌کنند
رمضانعلی سنگدوینی در جریان گزارش کمیسیون انرژی در مورد ناترازی تولید و مصرف گاز طبیعی در کشور عنوان کرد: با گزارشی که در صحن مجلس قرائت شد باید در خصوص تأمین آینده سوخت کشور نگران باشیم.
نماینده مردم گرگان و آق قلا در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه ۷۵ درصد سبد انرژی کشور گاز طبیعی است، گفت: در حال حاضر با ناترازی مواجه هستیم که نمایندگان مجلس باید به فکر این ناترازی باشند.
وی تصریح کرد: در سال ۱۴۰۰ حدود ۲۶۰ میلیارد مترمکعب گاز انتقالی داشتیم و پیک مصرف ما حدود ۸۴۰ میلیون مترمکعب بوده است که ۷۰۰ میلیون مترمکعب آن در بخش خانگی بوده است، این مسئله نگران کننده است.
عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی افزود: ما به طور متوسط در سال ۷ تا ۱۰ درصد مصرف مشترکینمان افزایش پیدا می‌کند. در سال ۸۹ هدفمندی یارانه‌ها را آغاز کردیم و در آن سال در مبحث ۱۹ مسائل ساختمانی مثل دوجداره کردن پنجره‌ها را آغاز کردیم ولی ۲۶ میلیون خانوار مصرف‌کننده داریم که اگر به سمت اجرای کامل سیاستهای صرفه‌جویی حرکت کنیم ناترازی گاز نخواهیم داشت.
سنگدوینی اضافه کرد: در حال حاضر ۲۰ میلیون خانوار در کشور از بخاری گازی برای گرمایش استفاده می‌کنند، از سال ۸۹ اقدامات زیادی برای افزایش راندمان بخاری‌های گازی انجام شد. ا گر بازدهی تولیدکنندگان افزایش پیدا کند به اندازه ۲ فاز پارس جنوبی جلو خواهیم افتاد.
این نماینده مردم در مجلس یازدهم تأکید کرد: به فکر کارمندان صنعت نفت باشیم چرا که این نیروها تولیدکنندگان ما هستند و باید مشکل مالیاتی آنها را حل کنیم.
احمدی: مصرف گاز در ایران با مصرف مجموع کشورهای آلمان، ایتالیا، فرانسه و هلند برابری می‌کند
موسی احمدی گفت: سال‌ها است که گزارشهای مراکز آماری، علمی و پژوهشی از گاز طبیعی به عنوان برترین منبع تأمین انرژی جهان یاد میشود، طی سالهای گذشته کمبود منابع طبیعی از یک سو و تحولاتی همچون جنگ روسیه و اوکراین از سوی دیگر جایگاه سوخت هزاره سوم را بیش از پیش نمایان می‌کند. بر اساس آخرین گزارش سالانه شرکت BP، ایران حضور قابل توجهی در تولید و مصرف گاز دارد که این سهم بدون شک با شتاب در بهره‌برداری از فازهای ۲۴گانه پارس جنوبی محقق شده است.
نماینده مردم دیر، کنگان وجم و عسلویه در مجلس شورای اسلامی افزود: سهم مصرف ایران ۶ درصد از سهم جهانی است که با میزان مصرف کشورهای آلمان، ایتالیا، فرانسه و هلند برابری می‌کند. گره خوردن تولید انرژی کشور با پارس جنوبی که فقط در سال ۱۴۰۰، ۲۳ میلیارد مترمکعب گاز از آن برداشت شده، اهمیت پارس جنوبی که ۷۵ درصد گاز کشور را تأمین می‌کند، دو چندان می‌کند.
عضو کمیسیون انرژی مجلس ادامه داد: لازم است برای تأمین امنیت پایدار پارس جنوبی نسبت به تأسیس فازهای جدید پارس جنوبی با هدف صادرات اقدامات لازم صورت گیرد که تسریع در پروژه‌های جدید و نوین این میدان می‌تواند در این راستا باشد.
ورناصری: در صورت تداوم روند فعلی رکورد مصرف گاز در سال جاری شکسته خواهد شد
علیرضا ورناصری قندعلی گفت: مانند سال گذشته امسال نیز با ۲۵۰ میلیون مترمکعب ناترازی گاز مواجه هستیم که پیش‌بینی‌ها حاکی از این است که در ۶ ماهه سال جاری رکورد مصرف گاز در کشور شکسته شود. توجه داشته باشیم که باید در این راستا به مدیریت مصرف سامان ببخشیم.
نماینده مردم مسجدسلیمان و لالی و هفتگل و اندیکا در مجلس شورای اسلامی افزود: مهمترین شاخص بهینه‌سازی، شاخص مصرف انرژی است. عمده کشورها با سیاست مدون این روند را نزولی کرده و به جای افزایش عرضه و بهینه سازی متمرکز شده‌اند لذا باید در شرکت ملی گاز ایران این اولویت وجود داشته باشد.
وی تأکید کرد: ورود به فضای هوشمندسازی شبکه توزیع گاز با دخیل کردن شرکت‌های دانش بنیان و دانشگاه‌ها باید انجام شود و در پیشبرد سیاستهای بهینه سازی به کمک شرکت گاز بیاید. در بخش پرمصرف‌ها نیز باید توجه داشت که در کشور ۲۶ میلیون مشترک وجود دارد که بنا است با تحقق هوشمندسازی پایش کنترل مصرف انجام شود.
عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی با اشاره به پروژه ملی ساخت کنتورهای هوشمند گاز با مشارکت شرکت‌های داشن‌بنیان اضافه کرد: در صورت اجرای این پروژه‌ها ایران ظرفیت تبدیل شدن به هاب انرژی منطقه را دارد، اگر ناترازی حوزه نفت و گاز برطرف نشود مشکلات صنعت، تولید و اشتغال ادامه خواهد داشت و برای تحقق زیرساخت‌های صنعت گاز به سرمایه‌گذاری نیاز داریم.
وی افزود: اینکه گاهی روابط شرکت ملی گاز و شرکت‌های سرمایه‌گذار پایدار نیست به دلیل عدم اعمال سیاستهای تشویقی یا حمایت‌محور است. رابطه شرکت ملی گاز و شرکت‌های سرمایه‌گذار باید دوسویه برد- برد باشد.
مجتبی یوسفی درخصوص گزارش کمیسیون انرژی در مورد ناترازی تولید و مصرف گاز طبیعی در کشور گفت: اگر امسال سیاست هایی که وزارت نفت و آقای اوجی در توسعه فازهای پارس جنوبی انجام نمی دادند، ما امسال در زمستان نیاز به گاز داشتیم و حتی در تابستان خاموشی ها را شاهد بودیم، اما با اقدامات وزارت نفت این اتفاق صورت نگرفت.
وی ادامه داد: اگر در حال حاضر صنعت نفت در توسعه میادین مشترک که سرمایه ملی هستند و از سوی برخی کشورها در حال به تاراج رفتن بوده، اقدامی صورت نگیرد، این منابع به دست همسایگان می رسد، بنابراین باید اقدامی در این رابطه انجام گیرد.
نماینده مردم اهواز و باوی در مجلس یازدهم تصریح کرد: ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید، صراحتاً اعلام کرده که مصرف انرژی باید کاهش یابد، اما متاسفانه به اندازه کل اتحادثه اروپا مصرف گاز داریم. همچنین وزارت نفت باید به نیروی انسانی خود توجه ویژه ای داشته باشد و بحث معیشت آنها را با جدیت رفع کند.
در ادامه محمدرضا پورابراهیمی نیز گفت: بعد از جنگ اوکراین و روسیه، ظرفیت بسیار خوبی برای جمهوری اسلامی فراهم شده بود تا صادرات گاز را داشته باشیم، اما کم کاری هایی در این رابطه صورت گرفت که باید وزارت امور خارجه با جدیت ورود می کرد و این موضوع را در دست می گرفت.
رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس افزود: سازمان انرژِی های تجدیدپذیر وضعیت مطلوبی در وزارت نیرو ندارد و پیشنهاد ما این است که این سازمان به وزارت نفت ملحق شود، اگر این اقدام صورت نگیرد، شاهد هزینه های سنگین برای کشور هستیم.
وی بیان کرد: مدیریت مصرف یکی از تکالیف وزارت نیرو بوده است که بایستی برای این موضوع با جدیت ورود کند.
مهرداد ویس کرمی نیز در ادامه گفت: شرم بر امپراطوری رسانه ای کشته سازی مجازی به راه انداخته و همه موارد را با سانسور اعلام می کند.
نماینده مردم خرم آباد در مجلس یازدهم افزود: ما یکی از بزرگترین دارندگان منابع گاز در دنیا هستیم و باید در این رابطه آینده نگری کنیم، امروزه دنیا به سمت سایر منابع انرژی به غیر از نفت و گاز می رود و احتمالا نیاز آنها به نفت ما در آینده کم خواهد شد، بنابراین باید به سمتی حرکت کنیم که به منابع نفت و گاز کمتر متکی باشیم. همچنین باید مدیریت مصرف سوخت صورت گیرد و شرکت های دانش بنیان می توانند در این رابطه کمک کنند.
انتهای پیام
نظر شما