به گزارش نمایندگان ما، دفتر مطالعات سیاسی مرکز پژوهش ‌های مجلس شورای اسلامی گزارش پژوهشی تحت عنوان مناظره های انتخاباتی و بایسته های قانونگذاری در نظام جمهوری اسلامی ایران منتشر گرد.

این گزارش با اشاره به اینکه مناظره های انتخاباتی در جهان بیش از نیم قرن قدمت دارند و طی این دوره دچار تغییرات زیادی شده اند عنوان می کند که این تغییرات ناشی از تحولات جوامع انسانی و به ویژه تحولات عصر دیجیتال است. به صورت کلی ادبیات نظری درباره مناظره های انتخاباتی را می توان در قالب سه دسته نظریات کلامی، کارکردی و شکلی مورد بررسی قرار داد. در نظریات کلامی، محتوای مناظره های انتخاباتی به سه دسته مناظره های مدنی، مناظره های آرام یا ملایم و مناظره های تهاجمی تقسیم می شوند. در نظریات کارکردی بر وجوه کارکردی مناظره های انتخاباتی تأکید می شود. در این دسته از نظریه ها تأکید می شود که مناظره های انتخاباتی از حیث کارکردهای اصلی بین دو کارکرد آگاهی بخشی و تبلیغاتی در نوسان هستند. بی شک اینکه کدام یک از پیامدهای مثبت یا منفی مناظره ها در سطح جامعه و نظام سیاسی پدیدار شود به چگونگی برگزاری مناظره ها بستگی دارد. در نظریات شکلی بر این موضوع تأکید می شود که در هر تحلیلی از مناظره های انتخاباتی، بخش عمده مباحث باید بر شکل یا ساختار مناظره ها متمرکز باشد. به عبارتی دقیق تر می توان گفت سه مبحث مهم در رابطه با مناظره های انتخاباتی وجود دارد که منجر به شکل گیری ادبیات نظری پیرامون آن شده است. این مباحث عبارتند از محتوا، ساختار برگزاری و کارکردهای مثبت و منفی مناظره های انتخاباتی.

در ادامه این گزارش آمده است که کشورهای برگزارکننده مناظره های انتخاباتی با توجه به این سه رکن کلی، اصولِ مشخصی را برای برگزاری مناظره های انتخاباتی تدوین کرده اند که موردِ پذیرش نامزدهای انتخاباتی و احزاب سیاسی قرار گرفته و در زمان برگزاری مناظره ها مبنای عمل قرار می گیرد. ازجمله این موارد می توان به شکل برگزاری مناظره ها، شیوه ی آماده سازی سؤالات، نقش مجری در فرایند برگزاری مناظره، تعداد و زمان برگزاری مناظره ها، چگونگی پخش مناظره های انتخاباتی و استفاده از فناوری های جدید اشاره کرد.

این گزارش می افزاید که با توجه به اینکه مناظره های انتخاباتی بیش از یک دهه است به یکی از مؤلفه های اصلی رقابت های انتخاباتی ریاست جمهوری در ایران بدل شده، ضرورت دارد که تلاش بیشتری برای بهبود نحوه سازماندهی و اجرای آنها صورت گیرد. علاوه بر این، از آنجایی که مناظره های انتخاباتی نقش حیاتی در شکل دادن به ترجیحات سیاسی رأی دهندگان، انتخاب نامزدها و اعتماد سازی به فرایند سیاسی ایفا می کنند، چارچوب برگزاری مناظره ها باید شناسایی و اصلاح شوند. با اصلاحات مورد نیاز، مناظره های انتخاباتی می توانند در دستیابی به اهداف تعیین شده عملکرد موفقیت آمیز تری داشته باشند و همچنین سطح و میزان آگاهی بینندگان را افزایش دهند. اگر اصلاحاتِ مورد نیاز در این زمینه انجام نشود، نه تنها میزان تماشای مناظره ها ممکن است کاهش یابد بلکه کارکردهای مناظره های انتخاباتی نیز تحت تأثیر قرار خواهد گرفت. اصلاح مناظره های انتخاباتی باید با بازنگری در شکل برگزاری مناظره ها، تأکید بر پاسخگویی نامزدها، همسویی بهتر مناظره ها با تغییر نگرش رأی دهندگان و اصلاح فرایند و زمانبندی مناظره انجام شود. لذا پیشنهاد می شود در اصلاح سازوکار برگزاری مناظره، اصول و چارچوب ذیل درنظرگرفته شود:

گزارش دفتر مطالعات سیاسی مرکز پژوهش‌های مجلس با تشریح شکل و ساختار مناظره های انتخاباتی آورده است که مناظره های انتخاباتی به سه شکلِ رودررو، گروهی و نشست شهری برگزار می شود. با توجه به تجربه برگزاری مناظره های انتخاباتی به صورت رودررو در انتخابات سال ۱۳۸۸ و شکل بسیط نظام حکمرانی کشور، برگزاری مناظره های انتخابات ریاست جمهوری به دو شکل رودررو و نشست شهری در ایران با مشکلات و موانعی مواجه است. با این حال برگزاری این مناظره ها به شکل گروهی نیز که درحال حاضر به شکل غالب برگزاری مناظره ها تبدیل شده است در کنار نقاط قوتی که داشته از نقاط ضعف عمده ای مانند عدم جذابیت و ناتوانی در ایجاد شور و شوق لازم در جامعه برخوردار است. ازاین رو لازم است بخش های متنوعی برای مناظره ها طراحی شود تا جذابیت مناظره ها برای رأی دهندگان را افزایش دهد و آنها را به مشارکت انتخاباتی بیشتر ترغیب کند. برای مثال افزایش جذابیت مناظره های انتخاباتی تا حد زیادی ناشی از درگیر شدن دیدگاه های نامزدهاست. می توان بخش هایی در مناظره های انتخاباتی طراحی کرد که نامزدها هرچه بیشتر برنامه ها و دیدگاه های یکدیگر را نقد کنند.

پژوهشگران در این گزارش به تشریح محتوای مناظره های انتخاباتی پرداختند و افزودند که با توجه به وجود محتوای تهاجمی در مناظره های گذشته، شایسته است از نامزدهای انتخاباتی خواسته شود که در طول مناظره ها از حمله مستقیم به یکدیگر و از ورود به بحث ها و موضوعات شخصی اجتناب ورزند و صرفاً برنامه های انتخاباتی و عملکرد گذشته همدیگر در سمت هایی که داشته اند را مورد نقد و ارزیابی علمی، کارشناسی و منطقی قرار دهند. بدین منظور بهترین راهکاری که به نظر می رسد ضرورت دارد تدوین منشور اخلاقی است تا از نامزدها خواسته شود با امضای آن بدان متعهد باشند.

در این گزارش در خصوص شیوه ی آماده سازی سؤالات پیشنهاد شده است که در مناظره های آتی صرفاً به نظرات تعداد محدودی از کارشناسان اکتفا نشود و از نظرسنجی های عمومی و سایر شیوه های ارتباطی مانند ایمیل، پیامک و... و. در طراحی سؤالات استفاده شود. سؤالات مناظره ها باید براساسِ دغدغه ها و مشکلات تمام رأی دهندگان طراحی شوند. بدین منظور، ضروری است که برگزارکنندگان مناظره های انتخاباتی در طراحی سؤالات از شیوه های ارتباطی جدید استفاده کنند.

همچنین در خصوص نقش مجری در مناظره های انتخاباتی چنین پیشنهاد شده است که شرح وظایف مجری مشخص شود. در این زمینه می توان به آزادی عمل مجری در پرسش و پاسخ و گفتگو با نامزدها پیرامون برنامه های انتخاباتی آنها، تمرکز بر تعداد محدودی از مسائل و موضوعات در طول مناظره، جلوگیری از تشدید درگیری میان نامزدها، تلاش برای تبدیل نشدن مناظره های انتخاباتی به بازی برد و باخت میان نامزدها، کسب اطلاعات کافی درباره نامزدها و برنامه های انتخاباتی آنها و امکانپذیری تحقق و اجرایی شدن وعده های انتخاباتی نامزدها و... اشاره کرد.

پژ. هشگران در این گزارش به ضرورت فشرده سازی مناظره های انتخاباتی اشاره و پیشنهاد کردند که اولاً تعداد مناظره ها در فاصله زمانی بیشتر افزایش یابد؛ ثانیاً به جای متمرکز کردن کل مناظره بر یک حوزه موضوعی گسترده مانند سیاست خارجی یا داخلی، بر یک موضوع خاص تأکید شود تا رأی دهندگان بینش ژرف تری نسبت به موضوع موردِ بررسی و موضع گیری نامزدها در قبال آن پیدا کنند. با توجه به اینکه مدت زمان تبلیغات انتخاباتی براساس قانون محدود است می‌توان از ظرفیت های ایجاد شده توسط فناوری های نوین ارتباطی استفاده کرد.

در این گزارش در خصوص گسترش دسترسی به مناظره های انتخاباتی تاکید شد به طوری که استفاده از فناوری های جدید مانند شبکه های اجتماعی، کانال های پخش اینترنتی، قابلیت های پلتفرم های داخلی و ... جهت پخشِ زنده مناظره های انتخاباتی بررسی و در دستور کار برگزارکنندگان مناظره های انتخاباتی قرار گیرد.

گزارش دفتر مطالعات سیاسی مرکز پژوهش‌های مجلس انجام اصلاحات مذکور را باعث تقویت وجه مردم سالاری نظام سیاسی ارزیابی کرد و افزود که انجام این اصلاحات نه تنها کارکردهای مثبت مناظره های انتخاباتی را بسط می دهد بلکه فرایند دستیابی به اهداف انتخاباتی را تسهیل می کند و می تواند اعتماد سازی هر چه بیشتر نسبت به نظام سیاسی را به دنبال داشته باشد.

متن کامل این گزارش را اینجا بخوانید.

انتهای پیام