به گزارش نمایندگان، انجام عملیات طوفان الاقصی در هفتم اکتبر سال جاری میلادی توسط  جنبش مقاومت فلسطین (حماس)  موجب شگفتی بسیاری از کشور های جهان و غافل گیری اسرائیل گردید . اسراییل  با پشتیبانی آمریکا و بسیاری از کشور های غربی سعی داشتند مدیریت انجام این حمله نظامی را متوجه ایران و جریان مقاومت نمایند، اما این موضوع هم از طرف مسئولین و مقامات ایرانی و هم توسط گروه های فلسطینی، خاصه حماس مردود اعلام شد .

فلسطینیان و در راس آن حماس، بارها و بارها عنوان داشتند که انجام این عملیات کاملاً فلسطینی بوده و ایران در مدیریت و کنترل آن دخالتی نداشته است . انجام این عملیات نه تنها در جهان، بلکه در کشور ها و ملت های عربی نیز بازخورد و انعکاس قابل توجهی داشته است .برخی کشور ها به سردمداری عربستان سعودی که در اثنای انجام عادی سازی روابط خود با اسرائیل بودند، مجبور به توقف انجام این معاهده شدند .

برخی کشور ها نظیر قطرو مصر، سعی در کاهش تنش و میانجگری بین اسرائیل و گروه های فلسطینی نمودند . بسیاری از کشور های عربی نیز فقط به محکوم کردن جنایات اسرائیل بسنده نموده و دخالت و میانجگری خاصی در این موضوع ننمودند. در این میان کشور عراق به عنوان یک دولت و ملت عربی با تنوع  جامعه نخبگانی خود نیز جایگاه ویژه ای در بیان آراء و نظرات بین المللی خود داشته و دارد .

  مسئولین عراقی نظیر نهاد نخست وزیری ، نمایندگان پارلمان تا جامعه مذهبی  نظیر مرجعیت شیعی، دارالفتواء اهل تسنن عراق  و همچنین  احزاب مذهبی و  سیاسی عراق، موضوع گیری های قابل توجهی در خصوص این حادثه از خود ابراز کردند که تمامی این نظریات و تحلیل ها در نوع خود قابل توجه بوده و در جراید و رسانه های جمعی منعکس شده است .

نکته و مسئله حائز اهمیت  در این نوشتار، تاثیر این اتفاق و پیآمد های آن  برکشور و ملت عراق  می باشد . در واقع سوال اصلی آن است که آیا عملیات طوفان الاقصی و حواشی مرتبط به آن، موجب تحرک سیاسی، اجتماعی و حتی  نظامی با توجه به  بافت مذهبی ، قومی و سیاسی  در عراق گردیده است یا خیر؟ 

تحرک اجتماعی :

آثار ضدیت با اسرائیل در دوران حکومت  صدام حسین نیز وجود داشت و حتی کنش هایی نیز توسط وی در سال های آخر حکومتش رخ داد. اما  اختلافی که بین  صدام حسین و  برخی حکومت های  عربی نظیر کویت ایجاد شد، موجب عدم اقبال و علاقه مندی عموم جامعه فلسطین و گروه های وابسته به جریان مقاومت به وی گردید. تنها برخی گروههای فلسطینی نظیر جنبش فتح و تشکیلات خودگردان علاقمند به رویه صدام حسین بوده و هستند و حتی بنای یادبودی در شهیر قلقیلیه واقع در کرانۀ باختری احداث کردند.

اما دیگر گروههای فلسطینی نظیر حماس و جهاد اسلامی علاقه ای به دوران  صدام حسین نداشته و ندارند . پس از سقوط صدام حسین، با وجود اختلافات قابل توجه در احزاب و گروه های شیعی و اهل تسنن عراق در خصوص نوع حاکمیت و تقسیم قدرت در این کشور در ادوار مختلف ، در خصوص محور فلسطین و ضدیت با رژیم صهیونیستی از همان ابتدا نوعی هم صدایی در جامعه عرق حکمفرما بوده و می باشد .

تنها، حکومت خود مختار اقلیم کردستان عراق است که  آشکارا و در خفا با رژیم صهیونیستی تعامل و همکاری دارند .در واقع فلسطین محور وحدت کلیه گروه ها و احزاب شیعی و اهل تسنن عراق می باشد و همین امر موجب ایجاد بینش ضد اسرائیلی در بدنه ملت عراق گردیده است.

در ایجاد این بینش، مرجعیت دینی  تشیع و دارالفتاء اهل تسنن عراق و نگرش ناسیونالیسم عربی که پس از جنگ جهانی دوم در مردم و کشورهای عرب زبان رشد یافت، نقش ویژه ای دارد . آیت الله سید علی سیستانی ،  حضرت آیت‌الله بشیر نجفی ، آیت الله شیخ محمد یعقوبی، آیت الله شیخ نوری الساعدی، آیت الله حسن نوری، آیت الله سید علی اکبر حائری از علمای نجف از مراجع عظام تشیع  و همچنین شیخ خالد الملا رئیس جماعت علما عراق، شیخ  مهدی صمیدعی رئیس دار الافتواء عراق، عبدالقادر بهجت آلوسی رئیس مجلس علماء، رباط المحمدی  و شورای علمای استان  الانبار از طرف اهل تسنن از جمله شخصیت های دینی عراق بودند که با انعکاس بیانیه های خود در رسانه های جمعی، انزجار و نگرانی خود را از حملات  اسرائیل به نوار غزه عنوان و ابراز نمودند.

صدور همین بیانیه ها، منتج به راهپیمایی های گسترده در جای جای عراق در راستای محکومیت جنایات اسرائیل در غزه  گردید. حتی همین امر موجب  حضورِ بیش از یک ماهِ  تعداد قابل توجهی از اقشار مختلف عراق در روستای مرزی  طریبیل در مرز کشور اردن شد.

این شهر یکی از گذرگاه های مرزی عراق و اردن بوده و عراق از طریق این مرز به کشور اردن نفت صادر می نماید .  این اقدام مردم عراق علاوه بر اعلام همبستگی با فلسطینیان و ضدیت با اسرائیل، دارای پیام های مهمی به کشور اردن نیز بوده است .

در واقع عراقی ها با این اقدام سعی در ایجاد تحرک اجتماعی در ملت اردن به عنوان یکی ازکشور های هم مرز فلسطین  و دیگر ملت های عربی  داشتند . برخی از اخبار از ایجاد اختلال در صادرات تعدادی از محموله های نفتی عازم از طرف کردستان عراق توسط همین جماعت به کشور اردن حکایت دارد.

بر اساس اعلام وبگاه خبری دیدبان حقوق بشرکردستان ایران، حدود 183 هزار بشکه نفت در سال 2023 توسط کردستان عراق و از طریق همین مرز به اسراییل صادر شده است .همچنین در این تجمعات، با دعوتِ تعدادی از سران قبایل و عشیره های مختلف عراق،  همبستگی ملت عراق در دفاع از حقوق ملت فلسطین به رخ کشور اردن کشیده می شود .کشوری که تنها نظاره گر جنایات اسراییل بوده و تلاش خاصی در راستای کاهش تنشِ ایجاد شده بین نوار غزه،  انجام نمی دهد .

تحرک اجتماعی مقدمه تحرک سیاسی :

در سایه همین موضع گیری های علما و مراجع اهل تسنن، احزاب و گروه های سیاسی عراق، اقدام به انعکاس بیانیه های سیاسی خود دردفاع ار مردم غزه و منکوب کردن اقدامات رژیم صهیونیستی نمودند . هادی العامری رئیس جریان فتح ، نوری المالکی رئیس حزب الدعوه، عمار الحکیم رئیس جریان حکمت ملی ، مقتدی صدر رئیس جریان صدر ، حیدر العبادی رئیس ائتلاف نصر ، شیخ قیس الخزعلی دبیرکل عصائب اهل حق ، ابوآلاء الولایی مسئول جنبش سیدالشهداء عراق، شیخ اکرم الکعبی، دبیرکل جنبش النُجَباء عراق وعلاء الرکابی رئیس جنبش امتداد عراق از برجسته ترین شخصیت های  سیاسی عراق بودند که در قبال این اقدام موضع گیری شفاف و صریحی را بیان نمودند. موضع دولت عراق نیز نسبت به این اقدام کاملاً در راستای شخصیت های اعلام شده فوق بوده است .

«محمد شیاع السودانی» نخست وزیر عراق نیز در دیداری که با وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران در بیستم مهر ماه سال جاری داشت خطاب به وزیر امور خارجه گفت: مسأله فلسطین مسئله مرتبط با عقیده است و یک مسأله سیاسی نیست و حمایت از فلسطین نشان دهنده وجدان هر مسلمان و هر انسان آزاده‌ای در سراسر جهان است.  ما از طوفان‌ الاقصی تعجب نمی‌کنیم، چون نمی‌توان حقوق ملت فلسطین را نادیده گرفت و اشتباه است اگر گمان شود که با عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی، حقوق ملت فلسطین به فراموشی سپرده می‌شود.

وی همچنین کنفرانس صلح قاهره در آبان ماه سال جاری و همچنین در اجلاس اضطراری سازمان همکاری های اسلامی، سخنان جسورانه ای بر علیه اسراییل و حمایت از حقوق ملت فلسطین عنوان نمود . وی با تاکید بر اینکه هیچ‌کس حق سازش یا عقب‌نشینی به نیابت از ملت فلسطین را ندارد گفت: دولت عراق خواهان ایجاد صندوق حمایت و بازسازی غزه است و از ارائه هیچ کمکی به غزه دریغ نمی‌کند.در این راستا شخصیت هایی نظیر قاسم الاعرجی مشاور امنیت ملی عراق،حسین مونس نماینده پارلمان و رییس جنبش پارلمانی حقوق، عادل عبدالمهدی نخست وزیراسبق عراق  و فراکسیون صادقون پارلمان عراق نسبت به همبستگی با ملت فلسطین نیز موضع گیری کردند . اما در کردستان عراق خبری از اعلام موضع گیری شفاف بر علیه جنایات اسراییل وجود ندارد. تاکنون، تنها فرد مسئول در کردستان عراق که به طور مفصل درباره جنگ جاری در غزه اظهارنظر کرده است، نچیروان بارزانی، رئیس اقلیم کردستان، یکی از اعضای حزب دموکرات کردستان است.

او دو بار به این موضوع پرداخته است، یک بار ۱۰ اکتبر در کنفرانسی در اربیل و ۳ نوامبر در سفری به پاریس. بارزانی پس از دیدار با امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه به خبرنگاران گفت: «موضع ما این است که نمی خواهیم عراق درگیر این مشکلات شود. راه‌حل مناسب باید در درازمدت پیدا شود. در آینده نزدیک باید آتش‌بس اعلام شود و کمک‌های بشردوستانه به غزه برسد؛ آنچه امروز در غزه روی می دهد درست نیست». مسرور بارزانی، نخست‌وزیر اقلیم کردستان نیز تاکنون  سکوت اختیار کرده است.

به‌طور خلاصه می‌توان گفت که مقامات دولت محلی در کردستان عراق می‌خواهند تعادل را حفظ کنند و در جنگ کنونی به عنوان بی‌طرف جلوه گر باشند .ملاحظات اقتصادی نیز در این بی طرفی قطعاً  وجود دارد. اسرائیل از سال ۲۰۱۴ مقصد اصلی نفت خام کردستان بود، ولی از مارس 2023صادرات نفت مستقل اقلیم کردستان  به حالت تعلیق درآمد. بر اساس گزارش رسانه‌ها، اسرائیل در ماه فوریه سال 2023  روزانه ۱۸۳ هزار بشکه نفت دریافت کرده است، اگرچه این میزان در نوسان بوده است.

در مقابل ِسکوت احزاب مهم منطقه کردنشین در شمال عراق، دو حزب اسلام‌گرای اقلیم کردستان (اتحادیه اسلامی کردستان (KIU) و گروه عدالت کردستان (KJG) ، اگرچه توانایی محدودی در برگزاری اعتراضات عمومی در مورد این موضوع دارند، اما با صدای بلند بمباران غزه توسط رژیم اسرائیل را محکوم کردند. احزاب اسلام‌گرا این درگیری را «یک مشکل سیاسی با بعد مذهبی» می‌دانند.

تحرک نظامی :

تجاوزات رژیم صهوینیستی به مناطق غزه، کنش های متفاوتی در ملت ها ایجاد کرده است .  همبستگی جهانی ایجاد شده در بسیاری از ملت های عربی و غیر عربی  تنها به برگزاری راه پیمایی های متعدد ، انتشار بیانیه های محکومیت ،پویش های مجازی نظیر تحریم کالاهای اسرائیلی و ... ختم نشده . گسترش حملات زمینی و هوایی رژیم صهیونیستی به نوار غزه، منتج به  واکنش نظامی گروه های وابسته به جریان مقاومت همچون  حزب اله لبنان ، حوثی های یمن و شبه نظامیان وابسته به حشد الشعبی عراق  گردید. در سایه انفعال و بیطرفی کشور هایی نظیر مصر و اردن که درهمجواری نوار غزه بوده و منجر به تشدید محاصره ساکنین نوار غزه شده است ، روشن است که  این گروه ها با این سلسله  اقدامات سعی داشته و دارند تا به نوعی  فشار جنگی و حصر بوجود آمده بر ساکنین غزه را کاهش دهند .

حوثی های یمن با تمرکز بر تنگه باب المندب و دریای سرخ،  اقتصاد اسراییل را نشانه گرفته اند . حزب اله لبنان سعی دارد که با مشغول سازی بخشی از ارتش اسراییل تمرکز قوای نظامی این رژیم را از نوار غزه کاهش دهد . لکن در این بین  شبه نظامیان عراقی نظیرگروه موسوم به «مقاومت اسلامی عراق» نیز سعی دارند تا بر آمریکا به عنوان متحد اصلی اسراییل ، برای توقف حمایت‌های مستمر از اشغالگران اسرائیلی در جنگ کنونی غزه فشار بیاورند .

یک مقام مسؤول نظامی آمریکا در گفت‌وگو با شبکه المیادین اعلام کرد که از ۱۷ اکتبر گذشته تاکنون، دست‌کم ۱۱۸ عملیات علیه مقرهای نظامیان آمریکایی در عراق وسوریه صورت گرفته است بر اساس این گزارش، تاکنون مقاومت عراق پایگاه‌های آمریکایی عین‌الاسد،پایگاه‌ حریر در مجاورت فرودگاه اربیل نزدیک  خراب الجیر، الشدادی، التنف، الرمیلان، المالکیة، پایگاه‌های نظامی در نزدیکی میدان‌های نفتی کونیکو و العمر دهکده سبز در سوریه را با موشک و پهپاد انتحاری به کرات هدف قرار داده است. همچنین گروه های مقاومت عراق با رونمایی موشک کوتاه برد صارم ، موشک میان برد الاقصی  و موشک کروز پیشرفته ارقب، توانمندی های موشکی و نظامی خود را به نمایش درآوردند . بنابر گزارش شبکه المیادین، طبق اعلام مقاومت اسلامی عراق  از موشک أقصی ۱ برای نخستین بار برای هدف قرار دادن پایگاه‌های اشغالگران آمریکایی در عراق و سوریه استفاده شده است . همچنین  مقاومت اسلامی عراق با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که برخی اهداف اسرائیلی  را در بندر حیفا  و بندر ایلات با موشک کروز پیشرفته برد بلند «ارقب» مورد هدف قرار داده است .

نتیجه گیری :

 هر رخدادی در جهان که ابعاد بین المللی می یابد، کشورهای جهان به ویژه کشورهای موثر در آن رخداد، به دنبال منافع مادی و معنوی خود بوده و عمدتا تلاش می کنند نهایت بهره را از آن رویداد در جهت منافع ملی خود کسب کنند.

شاید در نگاه اول متصور باشیم که گروه های مقاومت شیعی عراق که  تحت سیطره حشد الشعبی می باشند از بستر بوجودآمده در سایه عملیات طوفان الاقصی،فقط سعی در ایجاد فشار بر آمریکا به عنوان متحد اصلی اسرائیل  برای جلوگیری از تداوم حملات رژیم صهیونیستی در نوار غزه می باشند .

اما به توجه به عدم دخالت دولت مرکزی عراق در مواجهه با حملات گروه های مقاومت عراقی به پایگاه های آمریکایی، به نظر می رسد که نوعی تحرک سیاسی در سایه فشار تحرک نظامی به منظور پاکسازی خاک عراق از وجود نیروهایی آمریکایی موجود در این کشور بوجودآمده است .

آمریکایی ها سال هاست که به بهانه تروریسم و مبارزه با آن در خاک سوریه و عراق پایگاه های متعددی را ایجاد کرده  و حتی در سایه این ادعا مشغول غارت نفت کشور سوریه نیز می باشند  .

پس از شهادت سردار سلیمانی و ابومهدی المهندس در خاک عراق ، گروه های نظامی شیعی تحت نظارت و مدیریت دولت عراق  سعی در ایجاد فشار و اخراج نیرو های ائتلاف آمریکایی از خاک عراق را داشته اند . لذا درآینده فلسطین و جنگ اسراییل و فلسطینیان هر اتفاقی بیافتد ، این امر منتج به کاهش حملات به پایگاه های آمریکایی در عمق خاک عراق و سوریه نمی شود . در واقع مقاومت عراق می کوشد که در سایه حمایت های دولت مرکزی و پشتیبانی مستشاری ایران، به هدف غایی خود که همانا اخراج نیروهای آمریکایی می باشد دست پیدا کرده و گمان می رود تا رسیدن به این هدف، از حملات خود دست بر نخواهد داشت.

نجمه السادات عبداللهی  - دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات عراق

دانشکده مطالعات جهان – دانشگاه تهران

استاد : دکتر محمدسلطانی نژاد

انتهای پیام